Wonen, werken, leren, maar ook recreatie, landbouw en natuur. We willen het allemaal, maar feit is dat niet alles overal kan. Meervoudig grondgebruik is een belangrijk uitgangspunt. En we stellen de Brede Welvaart voorop. Zoals in het Coalitieakkoord staat: we streven naar maximale bloei, niet naar maximale
groei.
Om deze vraagstukken van de toekomst verder te brengen is de provincie gestart om samen met partners de toekomstige opgaven ruimtelijk te vertalen in plannen. Zo is er gestart met het opstellen van een nieuwe Omgevingsvisie en het verder uitwerken van de Omgevingswet.
Omgevingsvisie
Er speelt een aantal grote ruimtelijke opgaven in de provincie. Het gaat dan om opgaven in stedelijk en landelijk gebied, zoals wonen, werken, mobiliteit, landbouw, energie, natuur, water, klimaat, brede welvaart/welzijn. Al deze opgaven leggen een ruimtelijk beslag op het gebied. Dit zet de ruimtelijke kwaliteit onder druk. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is er een nieuw stelsel dat bijdraagt aan de zorg voor de fysieke leefomgeving. De Omgevingsvisie is hierin een belangrijk instrument voor het vastleggen van ambities en beleidsdoelen voor de lange termijn. In 2024 is door Provinciale Staten (PS) de startnotitie voor de nieuwe Omgevingsvisie vastgesteld, en zijn door GS de te hanteren sturingsprincipes vastgelegd. Hierop zijn er vier scenario’s ontwikkeld en in een beeldvormende ronde met PS besproken. Deze scenario’s geven aan hoe Flevoland zich zou kunnen ontwikkelen als je de gekozen denkrichtingen in extremis door zou zetten. Op basis van deze scenario’s is een eerste participatieronde gehouden met maatschappelijke partijen en inwoners in een open gesprek met goede reacties en richtingen. We staan als innovatieve provincie open voor nieuwe mogelijkheden, richtingen en experimenten.
In 2024 is het contact geïntensiveerd met de Rijksoverheid en onze medeoverheden, in aanloop naar het uitkomen van de Nationale Omgevingsvisie de ‘Nota Ruimte’. In 2025 maken we ook de provinciale Omgevingsvisie ‘Flevoland, Blik op de toekomst’. Er zit samenhang tussen de door ons op te stellen Omgevingsvisie en de inbreng en onze inbreng in de 'Nota Ruimte' van het Rijk. De besproken scenario’s vormen zowel een basis voor de ruimtelijke puzzel en de inhoud van de Omgevingsvisie. Hierbij sluiten we de ogen niet voor de betekenis die Flevoland heeft voor het oplossen van nationale opgaven.
Omgevingswet
Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. We hebben dit in 2023 en de jaren ervoor zo goed als mogelijk voorbereid door onder andere het technisch omzetten van instrumenten naar de Omgevingswet (‘Omgevingsprogramma Flevoland’ en ‘Omgevingsverordening Flevoland’), het vaststellen van de nieuwe Omgevingsverordening provincie Flevoland en het maken van werkafspraken met medeoverheden in het Platform Omgevingswet Flevoland. We werken opgavegericht, hetgeen inhoudt dat we de opgaven centraal stellen en niet de afzonderlijke beleidsvelden. Daarmee geven we ook inhoud aan de intentie van de Omgevingswet, die de basis vormt voor een samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving. Het uitgangspunt hierbij is het bewaken van de balans tussen het beschermen en benutten van de fysieke leefomgeving, met het oog op een duurzame ontwikkeling.
In 2024 zijn een aantal resultaten tot stand gekomen die bijdragen aan een goede uitvoering van de wet. We noemen hier de vaststelling van de startnotitie voor de voorbereiding van de nieuwe Omgevingsvisie waarin ambities en beleidsdoelen voor de fysieke leefomgeving voor de lange termijn worden vastgesteld (april 2024), de vaststelling van het participatiebeleid (mei 2024), het vaststellen van de Samenwerkingsafspraken GS – PS Omgevingswet (september 2024) en de herziening van de Omgevingsverordening provincie Flevoland (december 2024). In maart 2024 is het onderzoek van de Randstedelijke Rekenkamer ‘Samenwerking in Flevoland onder de nieuwe Omgevingswet’ vastgesteld waarin aanbevelingen worden gedaan voor de benodigde integrale afweging en besluitvorming voor omgevingsvergunningen.
Voor een goede samenwerking binnen de provincie wordt er afgestemd met Flevolandse ketenpartijen. Dit gebeurt in het 'Platform Omgevingswet Flevoland'. Dit is in 2024 verder versterkt met ambtelijke werkafspraken voor de uitvoering (onder andere advisering in de keten) en het toevoegen van een structureel managementoverleg om praktijkervaringen met elkaar te delen en waar nodig knelpunten te adresseren en op te lossen.
Nota Ruimte en samenwerking in de Strategische Agenda Rijk-Regio
Er lopen verschillende, met elkaar samenhangende ruimtelijke trajecten in en met de provincie. Dit zijn deels trajecten die vanuit de Rijksoverheid komen met bijvoorbeeld het opstellen van de 'Nota Ruimte', maar ook door gekozen samenwerkingen tussen Rijk en regio.
Het Rijksprogramma 'Nationale Omgevingsvisie Extra' (NOVEX), en met de komst van het huidige kabinet hernoemd tot 'Nota Ruimte', heeft twee hoofdpijlers: regie per provincie (via 'Ruimtelijk Arrangement' en de 'Strategische Agenda Rijk-Regio Flevoland') en de gebiedsgerichte regie in NOVEX-gebieden.
Onder de hoofdpijler regie per provincie is in 2023 het 'Ruimtelijk Voorstel' opgesteld en is in het najaar van 2024 samen met het Rijk gestart met het opstellen van het 'Ruimtelijk Arrangement'. Het ruimtelijk arrangement maakt inhoudelijk onderdeel uit van de door het Rijk op te stellen 'Nota Ruimte'.
In het kader van de ‘Strategische Agenda Rijk-Regio’ en de bijbehorende uitvoeringsagenda zijn en blijven we als gezamenlijke Flevolandse overheden voortdurend in gesprek met elkaar en met het Rijk. Gezamenlijk werken we aan vitale steden en dorpen, goed wonen in een gezonde leefomgeving en voorzieningen voor een dynamische samenleving.
NOVEX-gebieden
De NOVEX-gebieden zijn gebieden met meervoudige nationale opgaven in het fysieke domein. In Flevoland liggen de volgende NOVEX-gebieden (deels): Lelylijn, Schiphol, MRA en regio Zwolle. Centraal staat de gezamenlijke (Rijk-regio) aanpak van deze gebieden, zodat besluitvorming omtrent samenhangende ruimtelijke keuzes en de uitvoering van maatregelen versneld kan worden, ten behoeve van ruimtelijke kwaliteit. Het Rijk treedt op als actieve partner in de gebieden door capaciteit en middelen in te zetten om tot die strategieën te komen. Ook doet het Rijk actief mee bij de uitwerking naar een gezamenlijk gedragen programmering (RIA) en bestuurlijke afspraken.
In 2024 is verder uitvoering gegeven aan het Ontwikkelperspectief (ook wel (het eerder door PS) vastgestelde Verstedelijkingsconcept genoemd) NOVEX MRA. Gedurende het jaar zijn onderzoeken uitgevoerd om voor de drie hoofdopgaven uit het Ontwikkelperspectief – dit zijn 'Meerkernige ontwikkeling', 'Groenblauw netwerk in en om de stad' en 'Energienetwerk' – de benodigde maatregelen in beeld te brengen. Deze maatregelen worden opgenomen in de Uitvoeringsagenda NOVEX MRA. Het opstellen hiervan is in het laatste kwartaal van 2024 gestart, in samenwerking met de MRA-partners.
Fijn Wonen en Ruimtelijke Ontwikkeling
Het Rijk, decentrale overheden, corporaties en marktpartijen gaan elkaar meer dan ooit nodig hebben om de woningbouwopgave vorm te geven en de regie op de volkshuisvesting te versterken. Met de huidige Woondeals hebben we ons tot en met 2030 geconformeerd aan de bouw van bijna 40.000 nieuwe huizen. In 2024 zijn de Versnellingstafels goed op stoom gekomen. Daar bespreken alle betrokken partijen hoe knelpunten kunnen worden opgelost. Als we de lijn van 4.000 woningen per jaar tot en met 2050 doortrekken, dan zal het aantal inwoners in nog geen dertig jaar toenemen van zo’n 450.000 nu tot 650.000 - 700.000. Dat is een groei met >50%. Ter vergelijking: als Zuid-Holland dit aantal woningen bouwt, betekent dat een groei van 5%. Dat betekent dat er juist in Flevoland meer moet gebeuren dan alleen de bouw van woningen: we werken vooral aan een vitale samenleving, met alle aspecten van brede welvaart. Om het gesprek daarover mogelijk te maken, hebben we in 2024 de eerste Flevolandse monitor Brede Welvaart gemaakt. Eind 2024 hebben we een inwonerspeiling uitgezet, om een beter beeld te krijgen van hoe onze inwoners dit ervaren. Om in balans te blijven, moeten we vooral kijken naar de driehoek woningbouw/arbeidsplaatsen/mobiliteit. Daarover hebben we in 2024 een bereikbaarheidsonderzoek opgesteld. Maar we moeten daarnaast ook werken aan klimaat en energie, natuur en stikstof en voorzieningen; alle aspecten van brede welvaart. Tegelijkertijd kunnen we niet meer blijven bouwen zoals we al decennia gewend zijn. Nieuwe biobased en herbruikbare materialen worden gaandeweg de norm. Ook de grote bouwbedrijven hebben het afgelopen jaar het doel omarmd dat in 2030 30% van de nieuwbouw als biobased kwalificeert. En als dat eenmaal is opgenomen in de seriematige bouw (steeds meer uit de fabriek), dan is het ook niet meer duurder dan traditionele bouw, zo geven deze bedrijven aan. We werken binnen het consortium van het Nationaal Groeifonds project 'Toekomstbestendige Leefomgeving' – eerst voor stro en daarna vlas – aan de creatie van een korte keten ‘Van Polder tot Pand’. In 2024 zijn we gestart met teelt van verschillende vezelgewassen op een perceel van het Rijksvastgoedbedrijf, vooral om te leren wat goed werkt in de Flevolandse klei. De prioritaire economische clusters worden gekoppeld aan campusontwikkeling en scholing. Investeren met het Rijk in goed onderwijs, van basis tot en met universitair, zowel kwalitatief als kwantitatief heeft hierbij prioriteit, zodat achterstanden in opleidingsaanbod van instellingen en achterstanden in opleidingsniveau van inwoners verdwijnen. Het gaat hierbij niet alleen om hogere opleidingsniveaus, maar ook om voortijdig schoolverlaten. In 2024 is Techniek Opleidingen Flevoland (TOF) in Lelystad gestart. We benutten de Regiodeal Nieuw Land om doorlopende leerlijnen te ontwikkelen waar we onder andere de bouwvakkers en installatietechnici van de toekomst opleiden. Bij brede welvaart hoort ook een zorginfrastructuur die op orde is. We vragen hier voortdurend aandacht voor bij de verschillende overheden en andere instanties, zodat voor alle Flevolanders goede en volwaardige zorg beschikbaar is. Er vinden investeringen plaats in een groene leefomgeving zodat het nog prettiger wonen wordt in Flevoland.
Het doorbouwen in de huidige marktomstandigheden is een grote uitdaging, waarbij de rol van de provincie met de aankomende Wet versterking regie volkshuisvesting steeds belangrijker wordt. De versnelling van het bouwtempo tot aan oplevering zit er wel aan te komen, maar zal pas vanaf 2026 zichtbaar worden. Op de Woontop eind 2024 is afgesproken dat we in de eerste helft van 2025 de horizon van de Woondeals verlengen van 2030 naar 2035.
Deze integrale benadering (we bouwen niet alleen woningen, maar we bouwen aan vitale samenlevingen) vormt eigenlijk al een aantal jaren de basis voor de gebiedsprogramma’s 'Almere 2.0' en 'Lelystad Next Level'. En ook in gesprekken met de andere gemeenten en het waterschap wordt de integrale benadering herkend. Deze gesprekken worden vanuit de integrale opgave ‘Woningbouw & Brede Welvaart aangestuurd, zodat de provincie een voor partners herkenbare werkwijze heeft. We hebben in april 2024 een plan van aanpak via een mededeling aan PS aangeboden. Daarnaast maken we twee keer per jaar een voortgangsrapportage, waarvan de eerste in juli 2024 aan PS is gestuurd en de tweede in januari 2025. De belangrijkste ontwikkeling in de integrale opgave is dat we sinds de zomer van 2024 het bouwen aan een vitale samenleving veel nadrukkelijker als het belangrijkste onderdeel in de integrale opgave hebben gepositioneerd. In oktober 2024 hebben we de eerste Flevolandse monitor Brede Welvaart openbaar gemaakt. Dit wordt een hulpmiddel om het gesprek aan te gaan (met ons bestuur, met onze partners) over hoe we er in Flevoland voor staan en waar we interventies zouden willen plegen. Hierin is Flever een belangrijke partner. Het identificeren van wenselijke interventies is ook belangrijk omdat de rijksoverheid vanuit de gedachte van ‘Elke regio telt’ wil gaan koersen op meerjarige gezamenlijke investeringsprogramma’s per regio. Daarbij is het belangrijk dat wij ons verhaal (ook voor de strategische agenda Flevoland) op orde hebben en ook daarbij kan de monitor Brede Welvaart belangrijk zijn. In het laatste kwartaal van 2024 hebben we in aanvulling op de monitor een inwonerpeiling gedaan. De resultaten daarvan worden nu geanalyseerd en worden betrokken bij de tweede monitor en bij het Plan van Aanpak Brede Welvaart dat in Q2 2025 wordt aangeboden.
Stedelijke ontwikkeling
In het programma 'Almere 2.0' brengen de provincie, de gemeente en het Rijk de Almeerse voorzieningen en leefomgeving tot een hoogwaardig niveau. Almere is een bloeiende stad vol potentie. Vanuit het Fonds Verstedelijking Almere, gefinancierd door de gemeente, het Rijk en de provincie, worden projecten voor Almere 2.0 mogelijk gemaakt die een meerwaarde hebben voor zowel de stad als de regio. Het fonds biedt financiële middelen en expertise om schaalsprongprojecten te realiseren op het gebied van onderwijs, arbeidsmarkt, cultuur en ecologie. Door de ontwikkeling van Almere te steunen dragen wij niet alleen bij aan de ontwikkeling van de stad Almere, maar aan Flevoland als aantrekkelijke provincie om te wonen, werken en leven. Daar willen we gezamenlijke overheden op blijven inzetten. In 2024 is het 'Meerjarenprogramma Fonds Verstedelijking 2025' vormgegeven en is de routing tot vaststelling voorbereid.
Met 'Lelystad Next Level' (LNL) zetten het Rijk, de provincie en gemeente Lelystad zich in voor de verdere groei van Lelystad naar 120.000 inwoners. Maar wel een groei in balans, in kwaliteit en met aandacht voor de bestaande stad en haar inwoners. In 2024 heeft de gemeente Lelystad een nieuw uitvoeringsprogramma opgesteld, op basis waarvan momenteel de samenwerking met het Rijk en de provincie wordt uitgewerkt. De komende jaren zetten we binnen dit programma in op zeven opgaven: ‘natuur’, ‘wonen’, ‘economie’, ‘bereikbaarheid’, ‘onderwijs’, ‘voorzieningen’ en ‘stedelijke vernieuwing’. We focussen op vier gebieden: stadshart, Zuiderhage, Lelystad Oost en de kustontwikkeling.
Afstemming Transitie Landelijk Gebied
De provincie werkt via een gebiedsgerichte aanpak aan een toekomstbestendige landbouw en herstel van biodiversiteit in het landelijk gebied. Dit doen we vanuit de belangen van de mensen die wonen en werken in Flevoland én vanuit de (internationale) betekenis die Flevoland heeft als landbouw- en natuurgebied van wereldklasse. Deze aanpak heeft in het derde kwartaal verdere invulling gekregen in meerdere gebieden binnen de provincie, waaronder de oostrand van de Noordoostpolder. Dit gebeurt vanuit vastgesteld beleid en vastgestelde doelen op het gebied van onder meer natuur, stikstof, water, bodem, klimaat en leefbaarheid. De provincie heeft in het derde kwartaal een deel van de aangevraagde middelen voor de maatregelpakketten toegekend gekregen van het Rijk. Deze komen bij de middelen die al eerder in het kader van de versnellingsmaatregelen waren toegekend en bij bestaande middelen vanuit onder meer het 'Programma Natuur’. De toekomst van de landbouw neemt een belangrijke plaats in binnen het landelijk gebied. Om die reden is in 2024 geschreven aan een visie op landbouw.
Het Kabinet heeft in het derde kwartaal in het Regeerprogramma besloten het ‘Nationaal Programma Landelijk Gebied’ en het ‘Transitiefonds’ te stoppen. Daarmee vervalt het verzoek van het Rijk om in het derde kwartaal van 2024 een ontwerp-FPLG in te dienen en vervalt de mogelijkheid om een beroep te doen op de middelen in het Transitiefonds. Dit belet de provincie niet om door te werken aan de toekomst van het landelijk gebied, zij het met minder middelen dan gevraagd in het conceptontwerp-FPLG. Het Kabinet heeft wel nieuwe middelen in het Regeerprogramma en de Rijksbegroting opgenomen (voor agrarisch natuurbeheer en innovatie in de landbouw), waarop de provincie een beroep zal doen.
Ruimtelijke ontwikkeling en wonen hebben ook hun weerslag in het landelijk gebied. Ons perspectief is een toekomstbestendig leefbaar en gezond landelijk gebied waar mensen goed kunnen wonen, werken en voedsel produceren. Met als hoofddoelen het realiseren van een toekomstbestendige landbouw en herstel van de biodiversiteit.
Landbouw en wonen zijn de pijlers waarop Flevoland ooit is gebouwd. Het is ons als innovatieprovincie op het lijf geschreven om die fundamenten uit het verleden verder door te ontwikkelen naar de toekomst. Waar een deel van Flevoland ooit is ontworpen voor de voedselvoorziening van Nederland, dienen nieuwe kansen en mogelijkheden zich aan. We denken bijvoorbeeld dat de bouwsector een belangrijke nieuwe afzetmarkt kan worden voor onze agrariërs. Als provincie willen we kijken hoe we dit zogenaamde bio-based bouwen verder kunnen aanjagen.
Vanuit de opgave 'Wonen' en vanuit de opgave 'Landelijk gebied' hebben we ingezet op het ondersteunen van lokale (gemeentelijke) initiatieven voor functieherbestemming als deze bijdragen aan de leefbaarheid van het landelijk gebied.